Obecnie dużo więcej wiemy na temat zaburzeń dorosłych, zwiększa się również świadomość, interwencje oraz programy terapeutyczne nakierowane na pracę z pacjentem doświadczającym różnego rodzaju problemów natury psychicznej. Jednak zdecydowanie więcej programów skierowanych jest na pracę z zaburzeniami dorosłych. Niestety zaburzenia psychicznie dotykają nie tylko ich.
Zdecydowanie inaczej pracuje się z pacjentem, od którego to w największej mierze zależy czy chce podjąć działania, aby zając się swoim problemem towarzyszącym mu na co dzień. Inną sytuacją jest praca z małym pacjentem, który nie dość, że nie jest w stanie do końca samodzielnie rozpoznać problemu – ponieważ małe dzieci mają mniejszy wgląd we własne emocje i nie postrzegają swoich objawów jako przesadnych – to dodatkowo podjęcie interwencji nakierowanej na problem zależne jest od jego opiekunów.
Jednym z przykładów zaburzeń psychicznych, jakich doświadczają dzieci jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD), które dotyka ok 4% populacji dzieci i młodzieży, a pierwszy epizod zaburzenia występuje najczęściej między 7-8 rokiem życia, co nie wyklucza jego wcześniejszego pojawienia. Na szczęście na rynku ukazuje się coraz więcej fachowej literatury odpowiadającej na zapotrzebowanie społeczeństwa, opisującej szczegółowo różne interwencje u małych dzieci. Co więcej, są to poradniki dla dzieci i opiekunów, które pomagają pacjentom w wypełnianiu zaleceń w domu i systematycznie, poza gabinetem mierzyć się z problemem.
Naprzeciw deficytowi wyszły Jeniffer B. Freeman i Abbe Marrs Gracia tworząc program terapeutyczny dla małych dzieci borykających się z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym, ubierając go w publikacje książkową wydaną przez wydawnictwo GWP.
„Terapia zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego małego dziecka” jest pierwszym tego rodzaju programem skierowanym na pracę z OCD u dzieci w wieku od 5-8 lat. Składa się z podręcznika dla terapeuty i pacjenta. Interwencja terapeutyczna opiera się na technikach z terapi poznawczo-behawioralnej, wykorzystując między innymi elementy nagród, ekspozycji i powstrzymania i inne.
Podręcznik terapeuty
Program został szczegółowo opisany w podręczniku terapeuty, w którym autorki bardzo przystępnie przedstawiły jego ideę i zasady pracy. W treści zawierają się główne postulaty i opis każdej z 12 sesji. Podręcznik wprowadza i zapoznaje terapeutę z terminologią oraz narzędziami, które w tym programie stanowią podstawę pracy z pacjentem i jego rodziną. Dwie pierwsze sesje mają charakter psychoedukacyjny. Wprowadzają w terminologię i przygotowują rodziców poprzez określenie narzędzi terapeutycznych, strategię pracy i naukę rozpoznawania subtelnych objawów.
Rola terapeuty nie ogranicza się w tym procesie wyłącznie do pracy z opiekunami. W kolejnych sesjach obecni są już wszyscy, terapeuta wciela się w rolę „instruktora”, który prowadzi swoich pacjentów przez meandry zaburzenia, jakie doświadcza dziecko. Podsumowując autorki, rolą terapeuty w całym procesie jest przygotowanie rodziców do ćwiczenia z dzieckiem poszczególnych umiejętności, omawianie postępów, rozwiewanie niepewności, wsparcie rodziny i kontrola całego procesu terapeutycznego.
I chociaż podręcznik opisany jest w sposób przystępny dla każdego z czytelników, bardzo ważne jest, aby trafił w ręce specjalisty, a terapia była przeprowadzana pod jego nadzorem. Począwszy od samej diagnozy – gdyż pewne rutynowe działania we wczesnym dzieciństwie jednak związane są z rozwojem dziecka, niekoniecznie stanowią problem z kręgu zaburzeń obsesyjnych. Po śledzenie postępów w terapii, właściwe wsparcie rodziny i odpowiadanie na pytania, które pojawią się podczas reorganizacji struktury, którą wcześniej stanowiły także objawy OCD ale też i elastyczności w działaniu połączonej nierozłącznie z wiedzą kliniczną.
Poradnik pacjenta
Rodzice mogą kierować się wyborem miejsca, dopasować swój plan dnia, mając na względzie możliwość dopełnienia rytuału w odpowiedni sposób lub określoną ilość razy dokonać pewnej rutynowej, niefunkcjonalnej czynności. Oczywiście wszystko jest indywidualne dla każdego przypadku. Jednak objawy mogą mieć już utwardzone podłoże w życiu codziennym dziecka, a zmiana, która zostanie wdrożona w rodzinie pacjenta na wskutek działań terapeutycznych, będzie wymagała odpowiednio długiego czasu, aż stanie się poprawną, nieutrudniająca rozwoju dziecka rutyną. Wiedząc to, autorki publikacji stworzyły podręcznik dla pacjenta, który sukcesywnie przygotowuje rodzinę i pacjenta poprzez naukę dostrzegania objawów i ich powstrzymywania, wdrażania zmian we wspólnym życiu, które mają pomóc dziecku prawidłowo funkcjonować.
Omawiane na sesjach aspekty, rodzice i dziecko zobowiązani są praktykować od spotkania do spotkania w domu, a podręcznik staję się dla rodziny również pewnego rodzaju poradnikiem oraz instruktażem do realizowania zadań domowych, a także skarbnicą rozwiązań na kryzysowe sytuacje i pomocą do wdrażania procedur.
Pozwala też określić czy założenia, które zostały wspólnie ustalone są w odpowiedni sposób realizowane w domu. Dzięki niemu rodzice i dziecko będą mogli wspólnie pracować nad ustalonym uprzednio poziomem lęku, blokować i kontrolować kompulsje, wspierać się w odpowiedni sposób i konfrontować swoje sukcesy i poczynania z terapeutą.
Jest to świetne rozwiązanie dla małych pacjentów i ich rodzin. Warto jednak pamiętać, iż jest to program opracowany dla dzieci, których głównym problemem są zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, nie zaś będące jedną ze składowych innego osiowego zaburzenia.