W każdej profesji jest pewien zasób książek, które warto przeczytać i do których warto się zwracać w celu zaczerpnięcia odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Myślę, że każdy ma swoje „biblie”, do których ucieka się by zaczerpnąć potwierdzenia swoich działań, lub je skorygować. W trakcie swojej pracy również wyodrębniłam kilka pozycji, poza tymi czysto klinicznymi. Myśląc o trudnościach wychowawczych w kontekście zachowań, prowadzeniu terapii behawioralnej i metodą SAZ wyodrębniłam kilka książek, z którymi powinniśmy się zapoznać. Mam nadzieję, że Wam również się przysłużą.
1. Behawioryzm B. F. Skinner
Żeby zrozumieć w pełni behawioryzm, sens i logikę tego podejścia do pracy, ale nawet po to, żeby móc konstruktywnie skrytykować tą metodę, należy przebrnąć przez Behawioryzm Skinnera. W książce znajduje się opis każdego obszaru behawioryzmu począwszy od zarzutów, jakie stawia się temu podejściu, od kontrowersyjnego wśród środowiska rodzicielskiego – warunkowania, pojmowania i rozumowania zachowań, procesów poznawczych, motywacji wewnętrznych, wzmocnień, nagród i kar i zależności w funkcjonowaniu jednostki w środowisku społecznym. Myślę, że ta książka to absolutna podstawa, szczególnie w przypadku wdrażania w swoim systemie rodzinnym tzw „nagród i kar” ale i nie tylko.
2. Metoda zachowań werbalnych. Jak uczyć dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi M. Lynch Barbera
- Uważam, że jest to absolutny must have! Skinner w swojej książce odnosi się do jednego z rodzajów zachowań, którymi są zachowania werbalne. Opisuje tam zależności między językiem a środowiskiem. Jest to świetna książka napisana przez mamę i jednocześnie certyfikowanego terapeutę BCBA chłopca z autyzmem. Objaśnia tajniki pracy jej cele i sposób przełożenia na rzeczywiste działania. Przeczytanie tej książki polecam zawsze rodzicom, którzy rozpoczynają dopiero swoją „przygodę” z podejściem behawioralnym w takim celu, aby mogli zrozumieć, co dzieje się podczas zajęć terapeutycznych i czemu mają służyć konkretne interwencje. O podejściu VB (verbal behaviour) napiszę odrębny post. Natomiast szybko i prosto tłumacząc, podejście to zwraca szczególną uwagę na werbalne aspekty terapii dzieci z autyzmem. Jest to również absolutna podstawa dla terapeutów, rodziców oraz logopedów!
3. Terapia behawioralna dzieci z autyzmem P. Bąbel, M. Suchowierska, P. Ostaszewski
Jest to biblia pracy metodą SAZ w polskim wydaniu. Podstawa podstaw dla osób, które chcą rozpocząć lub też pracują z dziećmi metodą behawioralną. Opisane są tutaj wszelkie techniki, na których bazuje osoba pracująca w podejściu SAZ; techniki pracy, jak zbierać dane, jakie są możliwości interwencji, jak wspierać rodzinę, rozwijać repertuar umiejętności i zachowań dziecka czy przygotować je do nauki w przedszkolu. Znajdziemy też wyjaśnienie, czym jest radykalny behawioryzm, z którym to właśnie kojarzona jest wśród laików terapia behawioralna.
4. Praca nad rozwojem, R. Leaf, J. McEachin
Jeśli piszecie programy terapeutyczne i zaczynacie pracować z dzieckiem to pewnego rodzaju wstępniak do tego, od czego powinniśmy zacząć w uczeniu dziecko określonych umiejętności. Myślę, że tej pozycji również nie powinno zabraknąć w bibliotece osoby pracującej z innymi dzieci niż dzieci z autyzmem w pracy nad ich rozwojem. Do 2017 roku mogliśmy posiłkować się wyłącznie wersją w języku angielskim (Work in progress), obecnie i na szczęście, doczekaliśmy się tłumaczenia. Książka ta prosto i konkretnie tłumaczy zagadnienia SAZ i przedstawia nam możliwości w kwestii uczenia konkretnych umiejętności etapowo. Na początku mamy szczegółowo ale prosto i przystępnie opisane techniki pracy, rodzaje interwencji a na końcu sposób nauczania określonych umiejętności.
5. Kompletny program terapii SAZ, J. Knapp, C. Turnbull
Znajdziemy tutaj już szczegółowo rozpisane procedury dotyczące uczenia konkretnych umiejętności. Co więcej wszystko to ułożone jest począwszy od umiejętności podstawowych po umiejętności bardziej zaawansowane adekwatnie do grup wiekowych z rozpisaniem czasami na sekundy. Książka stworzona jest w sposób specyficzny i mało praktyczny. Lekka nie jest, ale na szczęście wszystko to, co jest rozpisane w książce, znajduje się na płycie. Niesamowitym atutem jest dołączony na płycie gotowy materiał , który możemy sobie szybko wydrukować i używać do terapii. Wszystko jest podzielone i przypisane do umiejętności opisywanych w procedurach. Nie ma co ukrywać, to niesamowicie ułatwia pracę. Co więcej do książki dołączony jest arkusz na którym możemy zaznaczać opanowane umiejętności dziecka, co usprawnia nam strasznie pisanie programu i monitorowanie nabywania nowych umiejętności.
6. Sposób na trudne dziecko A. Kołakowski, A. Pisula
To moja ulubiona książka. Pracując z dziećmi z zaburzeniami rozwoju musimy wiedzieć, że będziemy mieli do czynienia z szerokim repertuarem zachowań trudnych. W tej książce wytłumaczone są mechanizmy które wyzwalają ZT oraz sposoby radzenia sobie z nimi. Co więcej, opisane zachowania dotyczą nie tylko tych, które przejawiają dzieci z zaburzeniami rozwoju, ale także takie, które utarły się na drodze trudności wychowawczych. Możecie dowiedzieć się dlaczego Wasze dzieci zachowują się tak a nie inaczej i co powinniście zrobić, aby to zmienić i jak mówić do dziecka by Was słuchało.
7. Umówmy się! Książka o kontraktach dla dzieci i ich rodziców Darding, Heward
Jeśli słyszeliście kiedykolwiek o kontraktach behawioralnych i chcielibyście dowiedzieć się, jak w prosty sposób wprowadzić je w swoim domu – to macie proste narzędzie, które pozwoli zarówno wam, jak i dziecku wprowadzić nowe zasady w swoim domu. Przedstawione są też konkretne przykłady gotowych kontraktów. Co by nie myśląc zbyt płytko – kontrakt nie jest tylko i wyłącznie czymś, co obowiązuje tylko dziecko, aby się o przekonać dokładnie jak to działa – przeczytajcie.
